ዘቤታዊ ዓመጽ (häusliche Gewalt) ክልኩል እዩ። ክትኽሰስ እያ። ዘቤታዊ ዓመጽ እንተ ኣጋጢሙካ ሓገዝ ምርካብ ኣገዳሲ እዩ። ንዝተፈላለዩ ኣካላት ምሕባር፣ ምምካርን ምድጋፍን። እቲ ምምኽኻር መብዛሕትኡ ግዜ ምስጢራዊን ብነጻን እዩ። ኣድላዪ እንተኾይኑ ተርጓሚ ወይ ኣስተርጓሚት ክትርጉም ይኽእሉ።
ተወሳኺ ሓበሬታ ኣብ ናይ ሓደጋ ግዜታት ንሓገዝ ኣብዚ ይርከብ:
ዘቤታዊ ዓመጽ (häusliche Gewalt) ኣብቲ ቤተሰብ ወይ ዕርክነት ዝህሉ ዓመጽ እዩ፦ ኣብ መንጎ ምርዕዋት ሰባት ወይ ብሓንሳብ ዘለው ወይ ዝነበሩ ሰባት። ብሓንሳብ ዝነብሩ እንተኾይኖም ዘገድስ ኣይኮነን። ኣብ መንጎ ወለድን ቆልዑን ወይ ኣብ መንጎ የሕዋትን/ኣሓትን ድማ ዘቤታዊ ዓመጽ እዩ።
ዝተፈላለዩ ዓይነታት ዘቤታዊ ዓመጽ ኣለው – ኣካላዊ፣ ስነ ኣእምሮኣዊ፣ ጾታዉን ቁጠባዉን ዓመጽ። ንኣብነት፣ ቀጻሊ ጸርፊ፣ ምኽልካል ርክብ፣ ማእሰርቲ፣ ምድፋእ፣ ምቁጽጻር፣ ሓደ ሰብ ጾታዊ ርክብ ክገብር ምግዳድ፣ ገንዘብ ምውሳድ፣ ሓደ ሰብ ቋንቋ ንክምሃር ምኽልካልን ቆልዑ ዕሽሽ ምባልን። ምፍርራህ ድማ ዘቤታዊ ዓመጽ እዩ። ዘቤታዊ ዓመጽ ክልኩል እዩ።
ዝኾነ ሰብ ብዘቤታዊ ዓመጽ ክጉዳእ ይኽእል፡ መንእሰይን ዓበይቲ ሰባትን፣ ናይ ስዊዝ ፓስፖርት ዘለዎምን ዘይብሎምን ሰባት፣ ሃብታማትን ድኻታትን ስድራታት። ግዳያት ሓገዝ ክረኽቡ ኣገዳሲ እዩ።
ምስጢራዉን ካብ ክፍሊት ናጻን። ተርጓማይ ይካኣል እዩ:
ኣብቲ መደብ ትምህርቲ ዘቤታዊ ዓመጽ፡ ተሳተፍቲ ግርጭታት ብዘይ ዓመጽ ምፍታሕ ይመሃሩ። እቲ ቅድመ-ምድላው ንዓበይቲ ዝዓለመ እዩ። እቲ ቅድመ-ምድላው ብነጻ እዩ።
ዝኾነ ሰብ ብቕልጡፍ ዘዘራርቦ ሰብ ዘድልዮ ምስ "ዝቐረበ ኢድ" (Dargebotene Hand) ክረኽቦ ይኽእል (ተሌፎን፡ መልእኽቲ ቴክስት፡ ዕላል፡ ፖስታ)። ኩሉ ግዜ ኣብኡ ሰብ ኣሎ። ብለይቲ እውን። ስምካ ከይገለጽካ (ስምካ ከይገለጽካ) እውን ክትምዝገብ ትኽእል ኢኻ።
ኣብ ገዛ ዓመጽ ዘጋጥሞም ህጻናት ሓገዝ የድልዮም። ህጻናት ኣብ ገዛ ዘቤታዊ ዓመጽ ምስ ዘጋጥሞም ንዕብየቶም ብኣሉታ ይጸልዎ። ዋላ እቲ ዓመጽ ብቐጥታ ናብቶም ህጻናት ዘይዓለመ። ኣብ ገዛ ዓመጽ ዘጋጥሞም ህጻናት ካብ ስድራቤት ወጻኢ ምስ ዝኾነ ሰብ ብዛዕባኡ ክዛረቡ ኣገዳሲ እዩ። ንኣብነት፡ መምህራን፡ ማሕበራዊ ስራሕ ቤት ትምህርቲ፡ ወለዲ ኣዕሩኽ ወይ ጎረባብቲ።
ገለ ቆልዑ ስቕ ኢሎም ይሳቐዩ፡ ገለ ድማ ምልክታት የርእዩ። ንኣብነት፡ ኣብ ቤት ትምህርቲ ጸገማት፡ ኣብ ዓራት ምጥሓል፡ ሕማም ርእሲ፡ ጸገም ኣመጋግባ ወይ ድቃስ፡ ምስ ካልኦት ህጻናት ኣብ ምትሕሓዝ ጸገም ወይ ምጥቃዕ።
ሓገዝ ግዳይ (Opferhilfe) ንህጻናት ዘቤታዊ ዓመጽ ምስ ዘጋጥሞም ይምዕድ። ህጻናትን መንእሰያትን ንፕሮ ጁቨንቱት ለይትን መዓልትን (ተሌፎን 147) ደዊሎም ወይ ብኤስኤምኤስ፡ ቻት ወይ ኢመይል ክረኽብዎም ይኽእሉ። እቲ ክኢላ ብዛዕባ እቲ ዕላል ንዝኾነ ሰብ ኣይነግርን እዩ። ንሳ ነቲ ፍታሕ ንምድላይ ትሰምዕን ትድግፍን እያ። እቲ ጻውዒት ብነጻ እዩ። ዝኾነ ስም ምጥቃስ ኣየድልዮን እዩ።
Kanton Basel-Landschaft / ምክልኻል ህጻናትን መንእሰያትን (DE)
Opferhilfe beider Basel / ሓበሬታን ርክብን (ተሌፎን 061 205 09 10) (DE)
Pro Juventute / ንህጻናትን መንእሰያትን ዝኸውን ነጻ መስመር ምኽሪ (ተሌፎን 147) (DE)
Universitäts-Kinderspital beider Basel / ሓበሬታ ብዛዕባ ሓለዋ ምክልኻል መንእሰያትን (ተሌፎን 061 704 12 12) (DE)
Elternnotruf / ምኽሪ ንወለዲ፣ ስድራቤታትን ኣለይትን (ተሌፎን 0848 35 45 55) (DE)
ከምኡ'ዉን ጾታዊ መጥቃዕቲ ኣብ መሻርኽትን ስድራን ይፍጸም። ጾታዊ ዓመጽ ዓይነት ዘቤታዊ ዓመጽ እዩ። ንፖሊስ ክሕበር ይኽእል እዩ። ግዳይ ዋላ'ኳ ንፖሊስ ክሕብር እንተዘይፈተወ፣ ድሕሪ እቲ መጥቃዕቲ ሕክምናዊ መርመራ ክረክብ ኣገዳሲ እዩ።
እቲ ናይ ካንቶን ሆስፒታል Baselland (Kantonsspital Baselland) ብምስጢራዊ/ብስቱር ይሕክም፥
ኣብ መንጎ እቲ ዓመጽን እቲ መርመራን:
ናብ ፖሊስ ሓብር:
ገለ ገበናት ዘቤታዊ ዓመጽ ብቐጥታ ብፖሊስ ይኽሰሱ። ስለዚ ቅድሚ ናብ ፖሊስ ጸብጻብ ምቕራብካ ካብ ደገፍ ግዳያት (Opferhilfe) ምኽሪ ምሕታት ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ ውሳኔታትካ ብጽቡቕ ኣብ ግምት ብምእታውን ኩሉ ተኽእሎታት ፈሊጥካን ክትገብር ትኽእል ኢኻ። ፖሊስ ብዛዕባ ጸብጻባት ጾታዊ ዓመጽ ተመኩሮ ኣለዎም። ዳህሳስ ብተመሳሳሊ ጾታ ዝካየድ እዩ። እቲ ፀብፃብ ናብ ጣብያ ፖሊስ ምቕራብ ይከኣል። እትኣምኖ ሰብ ወይ ካብ ደገፍ ግዳያት ዝመጸ ክኢላ ምሳኻ ክትወስድ ትኽእል ኢኻ።
ሓደ ሰብ ብሰንኪ ሓዳር ኣብ ስዊዘርላንድ ኮይኑ ዘቤታዊ ዓመጽ እንተ ኣጋጢምዎ፡ ከከም ኩነታቱ ድሕሪ ምፍልላይ ኣብ ስዊዘርላንድ ክጸንሕ ይኽእል። ኩሉ ኩነታት ዝተፈላለየ እዩ። ስለዚ ምኽሪ ምሕታት ኣገዳሲ እዩ። ደገፍ ግዳይ (Opferhilfe) ደገፍ ክህብ ይኽእል። እቲ ምምኽኻር ብነጻን ምስጢራዊን እዩ።
እቲ ዓመጽ ዘርኢ መርትዖ ክህሉ ኣገዳሲ እዩ። ንኣብነት: ስእሊ መጉዳእቲ፣ ኣብ ዋትስኣፕ፣ ፌስቡክ ወዘተ ናይ ምፍርራሕ ወይ ግህሰት ስክሪን ሾት እቲ መርትዖ ኣብ ውሑስ ቦታ ክቕመጥ ይግባእ። ንኣብነት ምስ ዓርኪ ወይ ኣብ ስራሕ። ገለ ካብ ከባቢ ዝመጹ ሰባት ብዛዕባ እቲ ዓመጽ እንተፈሊጦም እውን ጽቡቕ እዩ።
ምሒር ምጥማት፣ ምትንኻፍ፣ ምክትታልን ምሽጋርን ብዘይፍቓድ ምክትታል (Stalking) እዩ። እዚ ድማ ኣንጻር ድሌት ክትትል ዝግበረሉ ሰብ ዝግበር እዩ። እዞም ከምኡ ዝገብሩ መብዛሕትኡ ግዜ ነቲ ግዳይ (ናይ ቀደም መሻርኽቲ) ፍሉጣት እዮም፣ ይኹን'ምበር ኣጋይሽ ክኾኑ ይኽእሉ እዮም። ንኣብነት፦ ብዙሓት ናይ ጽሑፍ መልእኽትታት፣ ኢሜይላትን ካልኦት መልእኽትታት ምልኣኽ፣ ኣብ ስራሕ ወይ ገዛ ምጽንታው፣ ኣብ ተሌፎን ምግፋዕ፣ ዘይተደለዩ ውህብቶታትን ናይቲ ሰብ ከባቢ ሓበሬታ ምርካብ።
እቲ ምክትታል ክረጋገጽ ዝኽእል ክኸውን ኣገዳሲ እዩ። ንኣብነት፣ ግዳያት ናይ ነፍስወከፍ ተግባራት ምክትታል መዝገብ ክሕዝ ምኽኣል (ንኣብነት ውህብቶታት፣ መዘኻኸሪታት፣ ጻውዒት ተሌፎን)፣ ግዳያት ኣብ ከባቢኦም ዘለው ሰባት ክሕብሩ ይኽእሉ ከምኡ'ዉን ናይ ዝኾኑ መልእኽትታት (WhatsApp፣ Facebook፣ ወዘተ) ስክሪንሾት/ስእልታት ክወስዱ ይኽእሉ።
ሓደ ሰብ ብጸቕጢ ስድራን ኣጻር ድሌት ናይቲ ሰብን ካልእ እንተተመርዕዩ ግዱድ መርዓ (Zwangsheirat) ተባሂሉ ይጽዋዕ። እቲ መርዓ ተቀባልነት ኣይህልዎን። ሰባት ኣብ መርዓ ክጸንሑ ወይ ክፈላለዩ እንተድልዮም ናይ ምምራጽ መሰል አለዎም። እንተድኣ ሓደ ሰብ ብዘይ ናይቲ ካልእ ድሌት ኣብ መርዓ ተጸኒሑ፣ ግዱድ መርዓ ተባሂሉ ይጽዋዕ። ኣብነታት ምግዳድ፦ ንምቅላዕ ምህዳድ፣ ስነ ኣእምሮኣዊ ጸቕጢ ወይ ኣካላዊ ዓመጽ። ግዱድ መርዓታት ኣብ ስዊዘርላንድ ክልኩላት እዮም።
ኣብ ጓል ኣንስተይቲ ምቁራጽ (ምኽንሻብ / Mädchenbeschneidung FGM/FGC)፣ ናይታ ጓል ኣንስተይቲ ብልዕቲ ይቁረጽ። ዝተፈላለዩ ቅርጽታትን ልምድታትን አለው። ዝተኸንሸባ ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን ብሰንኪ ምኽንሻብ መብዛሕትኡ ግዜ ጥዕናውን ስነ ኣእምሮኣዉን ሳዕቤናት ይሳቀያ። ምቁራጽ ኣዋልድ (ምክንሻብ) ክልኩል እዩ። ከምኡ'ድማ ወለዲ ንውላዶም ካብ ስዊዘርላንድ ወጻኢ ንምቁራጽ (ምኽንሻብ) ኣዳልዮም ብሕጊ ተሓተቲ እዮም።
